Zašto i zahvaljujući kome obeležavamo Osmi mart?

Žene zaposlene u industriji odeće i tekstila javno su protestovale 8. marta 1857. godine u Njujorku. Tekstilne radnice su protestovale zbog loših radnih uslova i premalih plata. Demonstracije je rasterala policija. Te iste žene dva meseca kasnije osnovale su sindikat.

Protesti su se događali i sledećih godina. Najpoznatiji je bio 1908. godine kada je 15.000 žena marširalo kroz Njujork tražeći kraće radno vreme, bolje plate i demokratsko pravo glasa i za žene.

Mnoge žene, kao na primer sifražetkinje, zastupale su ženska prava. Ipak, prvi nacionalni Dan žena obeležen je 28. februara 1909. godine u Sjedinjenim Američkim Državama nakon deklaracije koju je izdala Socijalistička stranka Amerike.

Godine 1910. organizovana je prva Međunarodna konferencija žena, koja je bila održana u Kopenhagenu u organizaciji Socijalističke internacionale. Inspirisana američkom akcijom, nemačka levičarka Luiz Cic predložila je organizovanje Međunarodnog dana žena. Inicijativu sprovođenja ideje praznika u delo preuzela je slavna nemačka feministkinja i levičarka Klara Cetkin, te je predlog prihvaćen i ustanovljen je Međunarodni dan žena, kao dan borbe za jednaka prava, uključujući i demokratsko pravo glasa za žene.

Sledeće, 1911. godine je Međunarodni dan žena obeležen u Austriji, Nemačkoj, Danskoj i Švajcarskoj, uz mnoge demonstracije feministkinja širom Evrope. Samo u Austrougarskoj bilo je 300 demonstracija. U Beču su žene paradirale i nosile transparente. Žene su tražile da im se omogući pravo da glasaju i da imaju pravo da obavljaju javnu funkciju. Takođe su protestovale protiv diskriminacije na osnovu pola prilikom zapošljavanja.

U početku Prvog svetskog rata žene širom Evrope su održale antiratne demonstracije za mir.

Obeležavanje Međunarodnog dana žena 1914. godine u Nemačkoj bilo je posvećeno ženskom pravu na glasanje, koje nisu osvojile do 1918. godine. U Londonu je 8. marta 1914. godine održan marš kao podrška ženskom pravu glasa.

Nakon Oktobarske revolucije, boljševička feministkinja Aleksandra Kolontaj nagovorila je Lenjina da 8. mart postane državni praznik, što je usvojeno. Praznik je prihvaćen i od kasnije nastalih jednopartijskih režima, kojima je političko-programski uzor bio SSSR. Međutim, u mnogim jednopartijskim državama taj praznik je izgubio osnovnu ideju i postao prilika muškarcima za iskazivanje ljubavi i poštovanja prema pripadnicama suprotnog pola, posluživši kao svojevrsni spoj Dana majki i Dana zaljubljenih u zapadnim državama.

Na zapadu su Međunarodni dan žena uglavnom prestali obeležavati u prvoj polovini 20. veka, delom i zbog toga što su ga povezivali sa jednopartijskim sistemom i boljševičkim komunizmom. Majčin dan se kao praznik u čast majki i materinstva obeležava u tim zemljama svake druge nedelje u maju.

Međutim, novu afirmaciju Međunarodnog dana žena, kao dana borbe za ravnopravnost i ženska ljudska prava, omogućili su socijalni i feministički pokreti šezdesetih i sedamdesetih godina, kao i stvaranje nove levice koja je demokratska, te odbacuje autoritarnost.

Godine 1975, koja je proglašena Međunarodnom godinom žene, Ujedinjene nacije su službeno počele obeležavati Međunarodni dan žena. U međuvremenu su uvedene institucije kao što su trudničko bolovanje, ograničenje rada žena u trećoj (noćnoj) smeni, ista plata za isti rad, demokratsko pravo glasa i mnoge druge.

Švajcarska je bila poslednja zemlja u Evropi koja je uvela pravo glasa za žene (1972).